1. Đặt vấn đề

            Trẻ nhũ nhi được chỉ định tiêm tổng cộng 4 mũi vắc xin ngừa viêm gan B. Mũi thứ nhất được tiêm trong vòng 24 giờ sau sinh để ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng cấp tính trong và sau sinh, ba mũi tiếp theo được tiêm lúc 1 tháng, 2 tháng và 6 tháng.

            Trẻ được tiêm mũi viêm gan B sơ sinh trong bệnh viện hoặc trạm Y tế và thường là tiêm vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng, và tiêm các mũi còn lại trong chương trình tiêm chủng mở rộng tại các trạm Y tế nơi cư ngụ hoặc tiêm dịch vụ tại bệnh viện hoặc các cơ sở Y tế.

            Do sự đa dạng về các loại vắc xin ngừa viêm gan B cũng như chiến lược phát triển của các cơ sở tiêm dịch vụ mà các loại vắc xin ngừa viêm gan B được tiêm cho trẻ có thể không giống nhau. Vấn đề này từ lâu đã làm nảy sinh câu hỏi "Liệu việc sử dụng hoán đổi các loại vắc xin ngừa viêm gan B khác nhau có ảnh hưởng gì đến tính sinh miễn dịch và tính an toàn cho đối tượng không?" Trong bài viết sau đây, chúng tôi sẽ cố gắng đưa ra câu trả lời cho vấn đề trên.

2. Nguyên tắc sử dụng hoán đổi các vắc xin cùng loại

• Các loại vắc xin cùng loại, cùng chỉ định nhưng từ các nhà sản xuất khác nhau sẽ khác nhau về qui trình sản xuất, loại kháng nguyên và hàm lượng kháng nguyên, tá chất, protein cộng hợp, chất ổn định và chất bảo quản. Sự thay đổi của bất kỳ yếu tố nào trong các yếu tố trên đều ảnh hưởng khả năng hoán đổi vắc xin.
• Về nguyên tắc chung, bác sĩ nên chỉ định cùng một loại vắc xin của cùng nhà sản xuất trong suốt lịch tiêm chủng của đối tượng. Tuy vậy, trong những điều kiện không có loại vắc xin đã tiêm trước đó, có thể chỉ định vắc xin khác cùng loại để tránh trường hợp trì hoãn hoặc ngưng lịch tiêm của đối tượng.
• Khi chỉ định đối tượng tiêm vắc xin khác cùng loại, bác sĩ cần cân nhắc các tiêu chí sau:

• Vắc xin hoán đổi phải có cùng chỉ định và cólịch tiêm trên cùng nhóm đối tượng
• Có chứa cùng loại kháng nguyên tương tự nhau
• Tương đương về tính an toàn, tính sinh phản ứng, tính sinh miễn dịch và hiệu quả bảo vệ với vắc xin được tiêm trước đó.

• Một khi đã hoán đổi vắc xin sử dụng thì các sản phẩm đi kèm phải được sử dụng đồng bộ. Cụ thể, đối với vắc xin đông khô, dung dịch nước hồi chỉnh dùng để pha vắc xin đi kèm vắc xin được chỉ định, không được sử dụng dung dịch nước hồi chỉnh của vắc xin này cho vắc xin khác trừ khi có hướng dẫn từ nhà sản xuất.

Tài liệu tham khảo:

http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/cig-gci/p01-06-eng.php

3. Khuyến cáo của các quốc gia về việc sử dụng hoán đổi vắc xin ngừa viêm gan B

Canada

• Các loại vắc xin ngừa viêm gan B đơn giá có thể sử dụng hoán đổi cho nhau, liều lượng và đường dùng theo hướng dẫn của nhà sản xuất cho từng nhóm tuổi.

Tài liệu tham khảo:

• http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/cig-gci/p01-06-eng.php

Hoa Kỳ

• Các vắc xin ngừa viêm gan B, Hib cộng hợp, viêm gan A, rotavirus đơn giá có thể sử dụng hoán đổi cho nhau. Nếu các vắc xin này có số liều dùng khác nhau (vắc xin ngừa Hib cộng hợp, vắc xin ngừa rotavirus) thì số liều cao hơn sẽ được khuyến cáo để hoàn tất lịch tiêm.

• Cả hai loại ngừa viêm gan Blưu hành tại Mỹ (Recombivax HB của Merck và Engerix-B của GSK) có hàm lượng kháng nguyên trong từng loại khác nhau (5mcg/0,5mL của Recombivax HB so với 10mcg/0,5mL của Engerix-B) nhưng vẫn được phép dùng hoán đổi cho nhau để hoàn tất lịch tiêm ở trẻ em ngoại trừ lịch tiêm 2 liều ở trẻ 11- 15 tuổi do chỉ có vaccine Recombivax HB của Merck được cấp phép lịch tiêm này. Người sử dụng phải tuân theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Một nghiên cứu có đối chứng (n = 48) cho thấy với lịch tiêm bao gồm 2 liều Recombivax HB (10 mcg/1ml) vào tháng 0 và 1 sau đó tiêm tiếp Engerix B (20 mcg/1mL) vào tháng thứ 6 cho đáp ứng miễn dịch tương tự tiêm 3 liều Recombivax HB (10 mcg/ 1mL)
• Một nghiên cứu tại Argentina trên trẻ nhũ nhi so sánh tính sinh miễn dịch và tính an toàn của lịch tiêm 3 mũi vắc xin ngừa viêm gan B Euvax, Engerix B và lịch tiêm hoán đổi giữa Euvax và Engerix B cho kết quả như sau:

• Trẻ được tiêm vắc xin ngừa viêm gan A cho 300 trẻ (100 trẻ/nhóm) theo lịch 0, 1 và 6 tháng. Nhóm A tiêm 3 liều Euvax, nhóm B tiêm 3 liều Engerix B, nhóm C tiêm Euvax lúc 0 tháng và Engerix B lúc 1 và 6 tháng.
• Tỉ lệ phản ứng sau tiêm đều thấp ở cả 3 nhóm.
• Năm tháng sau tiêm mũi thứ 2, tỉ lệ có kháng thể bảo vệ trong 3 nhóm A, B, C lần lượt là 95.9%, 94.7%, và 90.2%. Hai tháng sau tiêm liều 3, tất cả các đối tượng thuộc 3 nhóm đều có kháng thể bảo vệ. Nồng độ kháng thể trung bìn nhân (GMT) ở 3 nhóm A, B và C lần lượt là 2468; 1714, và 2075 IU/mL.
• Kết quả cho thấy vắc xin Euvax B có thể sử dụng hoán đổi cho những trẻ đã tiêm Engerix B trước đó mà không ảnh hưởng đến tính an toàn và hiệu quả bảo vệ của vắc xin.

Tài liệu tham khảo:

• http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr6002a1.htm
• http://www.unboundmedicine.com/redbook/ub/view/RedBook/187215/all/Interchangeability_of_Vaccine_Products
• https://www.gsksource.com/gskprm/htdocs/documents/ENGERIX-B.PDF
• Tregnaghi et al. Comparison of two recombinant hepatitis B vaccines and their interchangeability in Argentine infants)Rev Panam Salud Publica. 2004 Jan; 15(1): 35-40.

4. So sánh một số loại vaccine VGB đơn giá hiện đang lưu hànhtại VN

5. Tính an toàn và sinh miễn dịch của việc tiêm vắc xin viêm gan B đơn giá sơ sinh và các vắc xin đa giá có chứa vắc xin ngừa viêm gan B khác.
   • Theo tờ hướng dẫn sử dụng của Infanrix Hexa^®, trẻ đã nhận liều vắc xin ngừa viêm gan B sơ sinh có thể được tiêm thêm 3 liều vắc xin Infanrix Hexa^® vào lúc 2, 4 và 6 tháng. Không có dữ liệu về việc sử dụng 3 liều vắc xin Infanrix Hexa^®trên những trẻ đã tiêm nhiều hơn một liều vắc xin ngừa viêm gan B đơn giá.
   • Trong một nghiên cứu so sánh tính sinh miễn dịch 1 tháng sau tiêm liều thứ 3 của mỗi loại kháng nguyên  của Infanrix Hexa^®so với đáp ứng kháng thể khi sử dụng đồng thời các vắc xin Infanrix (bạch hầu, uốn ván, ho gà), Energix B, Hib và bại liệt (OPV) cho kết quả như sau: 99.1% đối tượng có nồng độ kháng thể bảo vệ chống lại bệnh viêm gan B ≥ 10 mIU/mL và GMT = 1239.5 trong nhóm tiêm Infanrix Hexa^®so với 100% đối tượng có nồng độ kháng thể bảo vệ chống lại bệnh viêm gan B ≥ 10 mIU/mL và GMT = 934.3 trong nhóm tiêm Infanrix, Energix B, Hib và bại liệt (OPV). Nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ đối tượng có kháng thể bảo vệ đối với các bệnh khác có trong thành phần vắc xin không khác nhau giữa hai nhóm.

                Tài liệu tham khảo

6. Kết luận

• Có thể dùng hoán đổi các loại vắc xin ngừa viêm gan B đơn giá với nhau ở trẻ nhũ nhi do các loại vắc xin này đều tương đồng nhau về thành phần, hàm lượng kháng nguyên, dạng bào chế, lịch tiêm, tínhan toàn và hiệu quả ....
• Việc dùng hoán đổi vắc xin thay thế nhau trong trường hợp thiếu một loại vắc đã tiêm trước đó được cho phép tại nhiều nước trên thế giới.
• Việc sử dụng các vắc xin đa giá có chứa vắc xin ngừa viêm gan B trong các mũi tiêm sau mũi tiêm sơ sinh không ảnh hưởng đến tính sinh miễn dịch và hiệu quả bảo vệ của vắc xin ngừa viêm gan B và các vắc xin khác.
• Không có dữ liệu về việc sử dụng quá 4 liều vắc xin viêm gan B trên người bình thường.

Trọng Toàn – Tường Vy

Đơn vị Thử Nghiệm Lâm Sàng

Viện Pasteur Tp.HCM