1. Bệnh bại liệt là gì?

Bại liệt là bệnh có khả năng truyền nhiễm rất cao do vi rút bại liệt gây ra. Vi rút xâm nhập vào hệ thần kinh, và có thể gây tê liệt hoặc thậm chí tử vong chỉ trong vài giờ.

2. Bệnh bại liệt lây truyền như thế nào?

Vi rút bại liệt hoang dã (WPV) xâm nhập vào cơ thể qua đường miệng, trong nước hoặc thức ăn đã bị ô nhiễm bởi mẫu phân của người bị nhiễm bệnh. Vi rút này sẽ nhân lên trong ruột và được bài tiết qua phân, từ đó cũng có thể lây truyền cho những người khác.

3. Các triệu chứng của bệnh bại liệt là gì?

Triệu chứng ban đầu của bệnh bại liệt là:

• Sốt
• Mệt mỏi
• Đau đầu
• Nôn
• Cứng cổ
• Đau tay, chân.

4. Ai là người có nguy cơ mắc bệnh bại liệt?

Bệnh bại liệt chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em dưới 5 tuổi.

5. Bệnh bại liệt gây ra những tác hại gì?

Tác hại của bệnh bại liệt:

• Cứ 200 người nhiễm bệnh bại liệt thì có 1 ngườibị liệt không phục hồi (thường là ở chân).
• Trong số những người bị liệt, 5% -10% chết do các cơ hô hấp bị liệt.

6. Có cách nào điều trị bệnh bại liệt hay không?

Không có cách chữa trị bệnh bại liệt. Bại liệt chỉ có thể ngăn ngừa bằng tiêm ngừa vắc xin. Vắcxin bại liệt đường uống (OPV) là một vắc xin an toàn hiệu quả. OPV là biện pháp bảo vệ cần thiết cho trẻ em để chống lại bệnh bại liệt. Lịch tiêm nhiều liều có thể bảo vệ trẻ cả đời.

7. Sáng kiến ​​thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu là gì?

Năm 1988, các chính phủ đã phát động sáng kiến ​​thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu (Global Polio Eradication Initiative - GPEI). Sáng kiến ​​này là quan hệ hợp tác toàn cầu giữa chính phủ của các quốc gia, Tổ chức Y tế Thế Giới (WHO), Tổ chức Rotary International, Trung tâm kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) của Hoa Kỳ và Quỹ nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF). Kể từ khi GPEI được thành lập, số ca bại liệt trên toàn thế giới đã giảm hơn 99%. Vào 20 năm trước đây, mỗi ngày có 1,000 trẻ bị mắc bệnh bại liệt. Năm 2010 có 1,349 trẻ em bị liệt.

8. Hiện nayvi rútbại liệt hoang dã vẫn tiếp tục lưu hành ở đâu?

Hiện nay, chỉ còn 4 quốc gia còn lưu hànhbệnh bại liệt - Afghanistan, Nigeria và Pakistan. Tuy nhiên, bệnh bại liệt có thể lây lan từ các nước này sang các nước láng giềng và các quốc gia xa hơn nữa. Phải lưu ý rằng ở bất cứ nơi nào bệnh bại liệt cũng là một mối đe dọa cho trẻ em. Bệnh bại liệt không loại trừ quốc gia hay tầng lớp xã hội nào, và lây truyền một cách dễ dàng.  

9. Bệnh bại liệt có thể lây lan sang các nước không có bệnh bại liệthay không?

Bệnh bại liệt không loại trừ một quốc gia nào - bất kỳ đứa trẻ nào cũng có nguy cơ nhiễm bệnh. Cứ 200 đến 1,000 trẻ em bị nhiễm vi rút gây bệnh vàkhông có triệu chứng thì mới có 1 trẻ bị bại liệt. Vì vậy, rất khó để phát hiện bệnh bại liệt và khó để ngăn chặn vi rútlây lan từ khách du lịch. Trẻ em sống ở những khu vực có miễn dịch cộng đồng thấp rất dễ mắc bệnh. Cách tốt nhất để ngăn ngừa sự xâm nhập của vi rút bại liệt là phải loại trừ vi rút. Chỉ có vậy mới có thể đảm bảo an toàn cho tất cả trẻ em.

10. Phải làm gì để thanh toán bệnh bại liệt?

Để ngăn chặn bệnh bại liệt, chúng ta cần phải:

• Động viên toàn bộ xã hội nỗ lực để tiếp cận đến từng đứa trẻ
• Lên kế hoạch đặc biệt để tiếp cận trẻ em di cư và nhập cư, ở các vùng xung đột, hoặc vùng sâu vùng xa
• Tăng cường công tác tiêm chủng thường quy – biện pháp tốt nhất để bảo vệ quốc gia chống lại bệnh bại liệt
• Tăng cường giám sát tại các khu vực có nguy cơ cao
• Khuyến khích các quốc gia tiếp cận với những người nghèo nhất

• Tiếp tục tiếp nhận sự cam kết chính trị ở mức cao nhất từ các quốc gia và các tổ chức.
• Bổ sung các khoản tài trợ - còn cần 590 triệu USD để tài trợ cho các hoạt động trong năm 2011 và năm 2012.

11. Tại sao lại đặt trọng tâm vào bệnh bại liệt chứ không phải các bệnh khác?

Bại liệt là một trong những số ít các bệnh có thể được loại trừ hoàn toàn, tương tự như bệnh đậu mùa. Thanh toánbệnh bại liệtsẽ mang lại lợi ích cho trẻ em trên toàn thế giới, và trẻ em không cònphải chịu nỗi đau do bệnh bại liệt gây ra. Hầu hết các bệnh khác ví dụ như HIV và sốt rét, không thể loại trừ, vì vẫn chưa có biện pháp để ngăn ngừa. Vi rút bại liệt không có ký chủ trung gian (nghĩa là vi rút không ảnh hưởng đến động vật, và vi rút không thể sống ở động vật như các loại vi rút  khác, ví dụ  vi rút  sốt rét có động vật trung gian truyền bệnh là muỗi), có sẵn vắc xin an toàn và hiệu quả để bảo vệ trẻ em khỏi bệnh bại liệt, vi rút  không tồn tại lâu dài trong môi trường, và khi lây nhiễm, thời gian lây nhiễm của nó tương đối ngắn. Các hoạt động thanh toán bệnh bại liệt cũng giúpđẩy mạnhcác dịch vụ chăm sóc y tế định kỳ. Nhờ các hoạt động này, một mạng lưới giám sát dịch bệnh tích cực đã được thành lập ở tất cả các nước, mạng lưới này cũng được tích hợp với các bệnh khác như sởi. Cơ sở hạ tầng dùng để xoá bệnh bại liệt cũng được sử dụng cho việc cung cấp các dịch vụ y tế khác như thuốc tẩy giun, vitamin A và mùng.

 12. Tại sao trẻ em được cho uống vắcxin bại liệt?

Vắcxin bại liệt là biện pháp bảo vệ duy nhấtgiúp chống lại bệnh bại liệt – một bệnh gây liệt không có thuốc chữa. Tất cả trẻ em dưới năm tuổi cần được chủng ngừa bệnh bại liệt. Vắcxin bại liệt đường uống là một vắc xin an toàn và hiệu quả, và vì đây  là vắc xin dùng qua đường uống, các tình nguyện viên cũng có thể cho trẻ uống vắc xin.

13. Vắcxin bại liệt đường uống có bất kỳ tác dụng phụ nào không?

Vắcxin bại liệt đường uống (OPV) là một trong những loại vắcxin an toàn nhất từng được phát triển. Với tính an toàn cao như vậy, vắc xin này có thể được sử dụngcả cho trẻ em đang bị bệnh và trẻ sơ sinh. OPV đã được sử dụng trên khắp thế giới để bảo vệ trẻ em chống lại bệnh bại liệt, giúp ít nhất 5 triệu trẻ em thoát khỏi nguy cơ liệt vĩnh viễn do bệnh bại liệt. Trong một số trường hợp rất hiếm gặp, vi rút đã giảm độc lực trong vắc xin bại liệt đường uống có thể đột biến và khôi phục độc tính. Tuy nhiên, trẻ phải đối mặt nhiều nguy cơ từ bệnh bại liệt hơn so với các các phản ứng phụ đến từ việc uống vắc xin.

 15. Lịch uống vắc xin OPV nhiều liều có an toàn cho trẻ hay không?

Có.

Việc uống nhiều liều vắc xin OPV an toàn đối với trẻ. Vắc xin này được bào chế để uống nhiều lần đảm bảo trẻ được bảo vệ đầy đủ. Ở vùng nhiệt đới, trẻ được khuyến cáo uống nhiều liều vắc xin OPV - đôi khi hơn mười liềuđể được bảo vệ đầy đủ. Đây là vắc xinan toàn cho tất cả trẻ em. Mỗi liều vắc xin bổ sung giúp trẻ tăng cường hơn nữa khả năng miễn nhiễm với bệnh bại liệt.

16. Trẻ cần được uống bao nhiêu liều vắc xin để được bảo vệ?

Vắcxin bại liệt đường uống cần được dùng nhiều lần để đảm bảo đầy đủ hiệu quả. Số liều cần để chủng ngừa cho một đứa trẻ phụ thuộc hoàn toàn vào sức khỏe của trẻ, tình trạng dinh dưỡng, và số lượng các vi rút khác mà trẻ đã tiếp xúc. Trẻ vẫn có nguy cơ mắc bại liệt cho đến khi trẻ được tiêm chủng đầy đủ. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của lịch tiêm chủng quốc gia đối với tất cả trẻ em. Cứ một đứa trẻ không được chủng ngừa sẽ là tăng thêm nơi ẩn nấp chovi rút bại liệt.

17. Trẻ có nên uống OPV trong chiến dịch bại liệt và tiêm chủng thường quy?

Có.

Vắc xin bại liệt đường uống (OPV) là vắc xin an toàn và hiệu quả, cứ mỗi liều bổ sungđồng nghĩa với việc trẻ có thêm khả năng bảo vệ chống lại bệnh bại liệt. Phải uống nhiều liều OPV để đạt được khả năng miễn dịch đầy đủ chống lại bệnh bại liệt. Nếu trẻ đã được uốngvắc xin trước đó, uống thêm các liều vắc xin theo lịch tiêm chủng quốc gia sẽ cung cấp thêm khả năng miễn dịch chống lại bệnh bại liệt.

18. OPV cóan toàn cho trẻ em bị bệnh và trẻ sơ sinh?

Có.

Vắcxin bại liệt đường uống là vắc xin an toàn đối với trẻ đang bị bệnh. Thực tế, việc chủng ngừa cho trẻ em bị bệnh và trẻ sơ sinh là điều hết sức cần thiết do những trẻ này có khả năng miễn dịch yếu hơn so với các trẻ khác. Tất cả các trẻ bị bệnh và trẻ sơ sinh nên được tiêm chủng trong chiến dịch sắp tới để cung cấp sự bảo vệ cần thiết cho trẻ chống lại bệnh bại liệt.

19. Tại sao một số nước công nghiệp sử dụng loại vắc xin bại liệt khác với các nước đang phát triển?

Các quốc gia trên thế giới, ngoại trừ Thụy Điển và Iceland đã sử dụng vắcxin bại liệt đường uống (OPV) để loại trừ bệnh bại liệt và tiếp tục sử dụng OPV, thường là cho đến cuối những năm 1990, sau đó một số nước chuyển sang sử dụng vắcxin bại liệt đường tiêm(IPV) để tiến tới xóa bỏ bệnh bại liệt (khi nguy cơdovi rútbại liệt hoang dã đã được giảm xuống). Hầu hết các quốc gia sử dụng OPV vì nó có khả năng tạo miễn dịch tại chỗ ở ruột, có nghĩa là nó có thể ngăn chặn việc thải vi rút bại liệt ra môi trường. Đây là khả năng mà vắcxin bại liệt bất hoạt, đường tiêm IPV không có được, IPV chỉ có thể tạo ra miễn dịch rất thấp ở ruột, và kết quả là IPV giúp bảo vệ cá nhân chống lại bệnh bại liệt, nhưng lại không thể ngăn chặn sự lây lan của virus bại liệt hoang dã như OPV.

Nguồn: http://www.polioeradication.org/aboutus/faq.aspx#15

Người dịch: Linh Phương, Đơn vị Thử Nghiệm Lâm sàng, Viện Pasteur Tp.HCM